مفصل سینوویال در کدام دسته از مفصل ها قرار دارد ؟

مفصل سینوویال یا زلاله ای

آناتومی مفاصل را با توجه به ساختمان آنها طبقه بندی می کنند :

 

۱مفاصل لیفی (غیر متجرک )

۲مفاصل غضروفی  (نیمه متحرک )

۳سینوویال ( متحرک )

مفصل لیفی یا رشته ای

انواع مفصل زلاله‌ای ساعتگرد از بالا به پایین:

مفصل توپی، مفصل لقمه‌ای، مفصل لغزنده، مفصل زینی، مفصل لولایی و مفصل پاشنه‌ای.

مَفصل زلاله‌ای یا مفصل سینوویال (به انگلیسی: Synovial joint)

مفصل ویژه‌ای است که امکان حرکت نسبتاً آزاد استخوان‌ها را فراهم می‌کند و در پوشینهٔ مفصلی قرار دارد که زلاله را در بر می‌گیرد

مفصل‌های اطلسی‌محوری، شانه، آرنج، بندهای انگشت، ران و زانو از نمونه‌مفصل‌های زلاله‌ای هستند.

مفصل‌های زلاله‌ای رایج‌ترین نوع مفصل در بدن انسان است.

این مفصل‌ها قابلیت تحرک بسیاری دارند و حرکت آزاد بخش‌های مختلف بدن را تسهیل می‌کنند

و به این خاطر به آنها مفاصل متحرک (دیارتروتیک، از نوع دیارتروز Diarthrosis) هم گفته می‌شود.

مفصل‌های زلاله‌ای تورفتگی‌های پر شده با ماده زلاله‌ای دارند که مفصل را روغن‌کاری می‌کنند

نقشه ضربه‌گیر را نیز برای آنها ایفا می‌کند.

مفصل زلاله‌ای قسمتی از دستگاه اسکلتی است که تحرک بیشتر و ساختمان پیچیده تری نسبت به مفاصل دیگر (یعنی مفاصل رشته‌ای و غضروفی) دارد.

این مفاصل در حرکات روزمره موجودات به خصوص انسان اهمیت بسزایی دارند.

اجزای مفاصل زلاله‌ای یا سینوویال

مفاصل زلاله‌ای یا دیارتروز دارای ویژگی‌های خاصی هستند که شامل موارد زیر است:

سطوح مفصلی

غضروف مفصلی

کپسول مفصلی که از دو لایه خارجی (کپسول لیفی) و داخلی (غشاء سینوویال) تشکیل می‌گردد.

مایع زلاله‌ای

رباط‌های مفصلی

برخی از مفاصل زلاله‌ای حاوی منیسک یا دیسک مفصلی هستند.

انواع حرکات

 

مفاصل زلاله‌ای که بیشتر مفاصل بدن را تشکیل می‌دهند،

ازنظر شکل متنوع بوده، بنابراین براساس نیاز آن مفصل دارای حرکت یا حرکات خاصی هستند

که می‌تواند درارتباط با موارد زیر باشد:

خم کردن-بازکردن یا فلکسیون-اکستانسیون

دور کردن-نزدیک کردن یا ابداکسیون-ادداکسیون

چرخش یا روتاسیون

چرخش داخلی یا خارجی

که به عنوان مثال در حرکات چرخشی مفاصل شانه و ران به کار می‌رود.

چرخش ساعد به داخل یا خارج که به اولی پروناسیون (Pronation) و به دومی سوپیناسیون (Supination) می‌گویند.

درجات آزادی حرکت

 

مفاصل زلاله‌ای براساس درجات آزادی حرکت به سه گروه تقسیم می‌شوند که شامل موارد زیر است:

مفاصل یک‌محوری (Uniaxial).

این مفاصل یک درجه آزادی دارند و حرکت فقط در یک سطح انجام می‌گیرد (مانند مفصل آرنج).

مفاصل دومحوری (Biaxial).

در گروه دو محوری، حرکت در دو سطح و حول دو محور صورت می‌گیرد؛ بنابراین دو درجه آزادی دارند (همانند مفصل مچ دست).

مفاصل سه یا چندمحوری (Triaxial or Multiaxial).

این مفاصل سه درجه آزادی دارند، چون حرکت در هر سه صفحه انجام می‌گیرد (مانند مفاصل شانه و ران).

انواع مفاصل سینوویال

۱.مفاصل مسطح

۲.مفاصل لولایی(قرقره ای)

۳.مفاصل استوانه ای    

۴.مفاصل زینی

۵.مفاصل لقمه ای

۶.مفاصل کروی

مفصل قرقره‌اى یا لولایی

در این نوع مفصل سطوح مفصلى ‌شکل قرقره دارد،

مانند سطح مفصلى استخوان بازو در محلى که با استخوان زنداسفل مفصل مى‌شود (مفصل آرنج).

این نوع مفصل فقط حول محور فرونتال حرکت کرده و حرکات تا شدن و باز شدن را انجام مى‌دهد.

جزء گروه مفاصل یک محوره یا (Uniaxial Joint) مى‌باشد.

مفصل قرقره‌اى فک پایین

 

  مفصل استوانه‌اى

سطح مفصلى قطعاتى از استوانه مى‌باشد که یکى محدب و دیگرى مقعر بوده و داخل یکدیگر جاى مى‌گیرند،

مانند مفصل فوقانى زنداعلى و زنداسفلى در محلى که با یکدیگر نزدیک مفصل آرنج مفصل مى‌شوند.

این نوع مفصل نیز به‌مانند مفصل قرقره‌اى فقط حول یک محور حرکت دارد و موجب حرکت چرخشى مى‌شود مانند:

– چرخش داخلى ساعد (Inward Rotation (Pronation

– چرخش خارجى ساعد (Outward Rotatio (Supination

بنابراین این نوع مفاصل نیز جزء گروه مفاصل (Uniaxial Joint) مى‌باشند.

مفصل استوانه‌اى مهرهٔ اول و دوم گردنى

  مفصل مسطح

سطوح مفصلى این نوع مفاصل مسطح بوده و روى یکدیگر منطق مى‌شوند،

مانند زوائد مفصلى مهره‌ها با دنده‌ها یا استخوان‌هاى مچ دست با یکدیگر (شکل زیر).

در واقع حرکت این نوع مفاصل حرکتى خطى مى‌باشد نه زاویه‌ای، بنابراین حول محورى حرکت ندارند و جزء گروه مفاصل (Nonaxial Joint) مى‌باشند.

حرکت خطى این‌گونه مفاصل که معمولاً محدود است

به‌علت وجود زوائد استخوانى اطراف مفصل یا لیگامنت‌هاى مفصل مربوطه مى‌باشد.

شکل زیر مفاصل مسطح موجود بین استخوان‌هاى مچ دست با یکدیگر را به همراه مفاصل زینی، استوانه‌اى و لقمه‌اى نشان مى‌دهد.

مفاصل مسطح بین استخوان‌هاى مچ دست

نتیجه‌اى که از مبحث مربوط به مفاصل مى‌توان گرفت

این است که مفاصل را برحسب ساختار و محور حرکتى به شکل زیر تقسیم‌بندى مى‌نمایند:

۱. مفاصل Triaxial یا سه محوره که قادر هستند

حول سه محور حرکتى فرونتال، ساجیتال، و ورتیکال حرکت نمایند،

نمونهٔ این‌گونه مفاصل را مى‌توان در مفاصل شانه، ران و قاب با ناوى ملاحظه نمود.

۲. مفاصل Biaxial یا دو محوره که قادر هستند

حول دو محور فرونتال و ساجیتال (مثل مفصل لقمه‌اى مچ دست)

و یا فرونتال و ورتیکال (مثل مفصل لقمه‌اى زانو) حرکت نمایند

نمونهٔ دیگر مفصل زینى است که در بین استخوان ذوزنقه و اولین استخوان کف دست وجود دارد.

۳. مفاصل Uniaxial که تنها حول یک محور ورتیکال یا فرونتال حرکت دارد

و نمونهٔ آن مفصل قرقره‌اى (آرنج) و یا استوانه‌اى (ساعد) میباشد.

۴. مفاصل Nonaxial که حول هیچ محورى حرکت ندارند و فقط حرکت خطى دارند.

شکل زیر چندین نمونه از مفاصل مختلف را نشان مى‌دهد.

مفاصل زینی

(انگلیسی: Saddle joint) از گونه‌های مفصل در بدن است.

مفصل زینی نوعی مفصل زلاله‌ای (سینوویال) است شبیه به زین که امکان حرکت در جهات مختلف را امکان‌پذیر می‌سازد، مانند مفصل پایهٔ شست

دو استخوان مجاور در این مفاصل مانند زین اسب در هم فرورفته‌اند

و و به صورت محدب و مقعر بر روی یکدیگر قرار می‌گیرند،

مانند اولین استخوان کف دست با استخوان ذوزنقه‌ای در مچ.

در این نوع مفصل که در حقیقت یک نوع مفصل لقمه‌ای است

انتهای زینی‌شکل یک استخوان در حفره استخوان دیگر که انحنای آن عکس انحنای زینی‌شکل است قرار می‌گیرد.

دامنه حرکت این نوع مفصل هم نظیر مفصل لقمه‌ای نسبتاً زیاد است.

این نوع مفصل از نوع مفاصل دومحوره می‌باشد:

حول محور فرونتال حرکات: تا شدن / باز شدن و

حول محور ساجیتال حرکات: دورشدن / نزدیک شدن را انجام می‌دهد.

همهٔ مفاصل موجود بین استخوان‌های کف دست و استخوان‌های مچ دست از نوع زینی هستند،

منتها مفصل موجود بین اولین استخوان کف دستی با استخوان ذوزنقه دقیقاً شبیه زین است.

مفاصل لقمه ای

مفصل لُقمه‌ای (انگلیسی: Condyloid joint)

مفصلی در سر بیضی‌شکل یک استخوان است که در حفرهٔ بیضی‌شکل استخوان دیگر حرکت می‌کند.

مفصل لقمه‌ای مفصل سر و دهانه‌داری است که چرخش آن در حول محور عمودی انجام نمی‌گیرد.

مفصل لقمه‌ای گونه‌ای از مفصل است

که در آن، انتهای برجسته یکی از استخوان‌ها که بیضی‌شکل است در حفره استخوان دیگر که آن هم بیضی شکل است قرار می‌گیرد

مثل مچ دست (بین انتهای پایینی استخوان رادیوس و ردیف اول استخوان‌های مچ دست).

این مفصل‌ها تقریباً کلیه حرکات به استثنای حرکات چرخشی را انجام می‌دهند.

سطح این مفصل مانند بیضی می‌باشد و به صورت مقعر و محدب بر روی یکدیگر قرار می‌گیرند.

حرکت در این مفاصل حول دو محور انجام می‌شود.

فرونتال: تا شدن / بازشدن،

ساجیتال: دور شدن/ نزدیک شدن

برای مثال:

مفصل بین استخوان مچ دست و زند اعلی. مفصل مچ دست و زانو از نوع مفاصل لقمه‌ای می‌باشد،اما محورهای حرکتی مفصل زانو، فرونتال و ورتیکال می‌باشد،

در حالیکه محورهای حرکتی مچ دست فرونتال و ساجیتال است.

دسته بندی مفاصل

مفصل متحرک یا سینوویال

 

مفصل	لولایی	استوانه ای	لقمه ای	زینی	گوی	مسطح
کتف
ران
زانو
مچ دست
مفصل جناغی هفت استخوان مچ پا
قفسه ی میدری-کتفی
بازویی- دوری
مچی کف دستی کف دستی انگشتی آرنج مچ پا اطلس و آکسیس درشت نی و قاپی زندزیرین و زند زبرین در ناحیه آرنج بین انگشتی
رویه های مفصل مهره